لوله چیست و چه کاربردی دارد؟

مقدمه

ابزاری که برای انتقال انواع سیالات و گازها از آن استفاده می‌شود، لوله نام دارد. لوله‌ها از جمله ابزارآلاتی هستند که از قدیم‌الایام انواع آن‌ها در صنایع و ساخت‌ و سازها کاربرد داشته است. همچنین این ابزار در ظاهر به شکل یک استوانه تو خالی هستند. 

قدیمی‌ترین لوله‌ها در مصر باستان و توسط سومری‌ها به وسیله ساقه گیاهان ساخته شده و برای انتقال و جابه‌جایی از آن استفاده شده است. امروزه نیز با گسترش صنایع و افزایش کاربرد انواع لوله، لوله‌ها در اندازه‌ها و اشکال مختلف ساخته شده و حتی در فرآیند ساخت نیز می‌توانند از یکدیگر متفاوت باشند.

 لوله‌کشی در صنایع مختلف نظیر صنایع پالایشگاهی، نیروگاه‌ها، آب و فاضلاب و انواع تأسیسات سرمایشی و گرمایشی استفاده می‌شود. در این مقاله به طور کامل به سوال «لوله چیست و چه کاربردی دارد؟» پاسخ داده می‌شود.

لوله چیست؟

به یک استوانه توخالی و با سطح مقطع دایره‌ای شکل، لوله گفته می‌شود و برای جابه‌جایی انواع سیالات و انتقال آن‌ها استفاده خواهد شد. جنس لوله‌ها اغلب از پلاستیک و فلزاتی مانند آهن و فولاد است. کاربرد هر لوله بسته به نوع ساخت آن و جنس لوله، متفاوت بوده و در صنایع مختلف استفاده می‌شود.

 لوله‌ها اغلب دارای سطح مقطع دایره‌ای شکل هستند ولی به صورت شش ضلعی، مثلث و حتی مربع نیز ساخته می‌شوند و نام آن‌ها تیوب(tube) است. لوله‌های شش ضلعی و مربع از جنس فولاد ساخته خواهند شد.

 اما باید توجه داشت که استفاده از لوله‌ها با سطح مقطع دایره راحت‌تر خواهد بود و این نوع لوله‌ها نیز با نام پایپ(pipe) شناخته می‌شوند.
در ادامه پاسخ به سوال لوله چیست و چه کاربردی دارد، باید در نظر داشت برای تکمیل مسیرهای لوله‌کشی در انواع صنایع مختلف از اتصالات مناسب مانند سه راهی، زانویی و غیره استفاده می‌شود.

 این نوع اتصالات به صورت قطعات جداگانه و یا به صورت همراه لوله توسط فرآیندهایی خاص مانند خم کردن، ساخته خواهند شد. در واقع اتصالات چه به صورت همراه و چه به صورت جداگانه نقش بسیار مهمی را فرآیندهای لوله‌کشی دارند و باید از کیفیت و استانداردهای بالایی برخوردار باشند.
دسته‌بندی لوله‌ها از طریق قطر آن‌ها انجام می‌شود. لوله‌ها دارای دو قطر بیرونی (OD) و داخلی (ID) هستند. در تولید لوله‌ها از استاندارد و اندازه‌های خاصی استفاده شده که در همه‌جای دنیا ثابت است. البته ساخت لوله‌های سفارشی در اندازه‌ها و قطرهای مختلف برای صنایع خاص مانند صنایع پتروشیمی نیز قابل انجام است.

 

کلاس انواع لوله

برای رده‌بندی لوله‌ها کلاس‌های مختلفی وجود دارد که پرکاربردترین‌ آن‌ها توسط سازمان استاندارد آمریکا به نام استاندارد (ANSI) ارائه می‌شود. اغلب مهندسین و تکنسین‌ها در سراسر دنیا از جمله ایران از این سیستم برا رده‌بندی لوله‌ها استفاده می‌کنند. 

در این سیستم درجه‌بندی لوله‌ها براساس توانشان در برابر فشار است و با واحدی به نام عدد اسکجوئل شماره‌های آن مشخص می‌شود. این عدد بیانگر مشخصات کلی لوله از جمله ابعاد، ضخامت و فشاری که است که لوله‌ها تحمل می‌کنند. یازده عدد برای اسکجوئل وجود دارد که عبارتند از: 5، 10، 20، 30، 40، 60، 80، 100، 120، 140 و 160

لوله‌ها به طور کلی بر اساس دسته‌بندی زیر شناخته می‌شوند؛

• لوله استاندارد: بیشتر در پروژه‌های ساختمانی و برای سیستم‌های کم فشار استفاده می‌شود.
• لوله‌های تحت فشار: برای انتقال مواد خاص در فشار و دمای بالا از این نوع لوله‌ها استفاده می‌کنند.
• لوله‌های خطوط صنعتی: در خطوط انتقال نفت و پتروشیمی از لوله‌های خطوط صنعتی استفاده می‌شود.

در ادامه بیشتر با کاربرد انواع لوله‌های آشنا خواهیم شد.

انواع لوله و کاربردهای آن

لوله چیست و چه کاربردی دارد؟ لوله‌ها انواع مختلفی دارند و بر اساس موارد مختلفی نظیر جنس، سایز، کاربرد و حتی فرآیند ساخت، دسته‌بندی می‌شوند و همچنین با توجه به مواد تشکیل‌دهندشان، مشخصات زیادی را نظیر استحکام، عمر مفید، تحمل فشار و غیره را شامل می‌شوند. انواع لوله شامل؛

• لوله‌های صنعتی
  این لوله‌ها از جنس فولاد کربن ساخته می‌شوند و از شکل‌دهی ورق سیاه به وجود می‌آیند. لوله‌های صنعتی علاوه بر استفاده در صنعت، در پروژه‌های ساختمانی مختلف نیز کاربرد وسیعی دارند. این نوع لوله‌ها از ویژگی‌های مثبت زیادی نظیر تنوع بالا، جوش‌پذیری عالی، ضخامت مناسب و قیمت معقول برخوردار هستند.
•  لوله‌های صنعتی ضخامت بیشتری به نسبت دیگر لوله‌ها داشته و به همین علت با نام گوشتدار صنعتی نیز شناخته شده هستند. برای ساخت لوله‌های صنعتی در مرحله اول برشکاری انجام شده و سپس نوار ورق به اندازه محیط لوله بریده می‌شود. 
• در قدم بعدی ورق‌ها به لوله تبدیل شده و درز آن‌ها جوشکاری خواهد شد. در انتهای فرآیند ساخت لوله‌های صنعتی، لوله به طور کامل براده‌ برداری شده و تقسیم‌بندی می‌شوند. کیفیت محصول بعد از اتمام فرآیند ساخت مورد بررسی و بازرسی قرار می‌گیرد.

کاربرد لوله‌های صنعتی:

1. قابل استفاده برای انتقال انواع سیالات

2. قابل استفاده در صنایع پتروشیمی

3. قابل استفاده در شرایط آب و هوای نامناسب

4. قابل استفاده برای ساخت انواع پل‌ها و خرپاها

5. قابل استفاده برای انتقال نفت و گاز و دیگر سوخت‌های فسیلی

 

 

•  لوله‌های پلاستیکی یا پلیمری
  در این قسمت برای پاسخ به سوال لوله چیست و چه کاربردی دارد، باید به لوله‌های پلیمری یا پلاستیکی اشاره کرد. قطعات همسان و لوله‌های سبز جزو گروه لوله‌های پلاستیکی هستند. این نوع لوله‌ها از مزایای زیادی از جمله؛ استحکام بالا، عمر مفید طولانی، عدم پوسیدگی، قدرت تحمل فشار بالا و نصب راحت و بهداشتی برخوردار هستند.
•  لوله‌های پلیمری وزن بسیار سبکی داشته و از نظر قیمتی نیز بسیار مناسب خواهند بود. افت فشار در این نوع لوله‌ها معمولاً کم بوده و رسانای الکتریسیته نیستند. 
• علاوه بر مزایای زیاد این لوله‌ها، معایبی نیز دارند. تحمل حرارت در این نوع لوله‌ها کم است و همچنین از انعطاف و خمش کمی نیز برخوردار هستند. علاوه بر همه این موارد لوله‌های پلاستیکی می‌توانند با ادغام ترکیبات فلزی نیز ساخته شوند و بر اساس نوع ساختشان کاربردهای متنوعی داشته باشند.

کاربرد لوله‌های پلیمری:

1. قابل استفاده در سیستم‌های آبرسانی و آبیاری

2. قابل استفاده در فاضلاب‌های شهری

3. قابل استفاده برای تأمین آب کارخانه‌جات صنعتی و دامداری‌ها

4. قابل استفاده برای انتقال آب سرد و گرم و جایگزینی با لوله‌های گالوانیزه

 

 

• لوله‌های گازی
  این نوع لوله‌ها در دو نوع روکار و زیرکار ساخته و استفاده می‌شوند که از نظر جنس با یکدیگر متفاوت هستند. لوله‌ها گازی روکار شکل ظاهری مشخصی دارند بدین صورت که معمولاً در یک سر این لوله‌ها، نام کارخانه تولیدکننده و سایز و ضخامت لوله با رنگ سفید نوشته و ثبت شده است.

لوله‌های گازی چه از نوع زیرکار و چه روکار، از جنس فلز ساخته می‌شوند. لوله‌های گازی زیرکار از ورق‌های API ساخته شده و مشخصات لوله و نام کارخانه تولیدی آن به صورت نقطه‌چین و انگلیسی و با رنگ سفید یا زرد بر روی آن ثبت شده است.

کاربرد لوله‌های گازی:

1. قابل استفاده در پالایشگاه‌های نفت و گاز

2. قابل استفاده در صنایع و کارخانه‌جات پتروشیمی

3. قابل استفاده در سوله‌های بزرگ صنعتی

 

• لوله‌های گالوانیزه
  از پرکاربردترین لوله‌ها در انواع صنایع مختلف می‌توان به لوله‌های گالوانیزه اشاره نمود و این تعاریف این لوله‌ مهم‌ترین بخش از پاسخ سوال لوله چیست و چه کاربردی دارد؟است. این لوله‌ها از جنس فولاد نرم و آهن بوده و با ورق روی (Zinc) آبکاری شده‌اند.
•  در واقع برای ساخت‌ آن‌ها، ورقه فولاد با فشار وارد قالب می‌شود و درز آن جوشکاری خواهد شد. از دلایل محبوبیت زیاد این لوله‌ها و کاربردهای متنوعشان، مقاومت آن‌ها دربرابر خوردگی، زنگ‌زدگی و اسیدها است.
•  در لوازم بهداشتی، انتقال آب و گاز در گلخانه‌ها، تهویه هوا و تخلیه فاضلاب کاربرد دارد. این لوله‌ها به دو دسته لوله‌های گالوانیزه آهنی و لوله‌های گالوانیزه فولادی تقسیم‌بندی می‌شوند.

لوله‌های گالوانیزه آهنی، رنگ خاکستری و تیره دارند و در دو نوع سبک و متوسط تولید می‌شوند. جنس این نوع لوله‌های گالوانیزه از آهن سفید نوردشده است. لوله‌‌های گالوانیزه فولادی برای تهویه و تخلیه فاضلاب‌ها استفاده می‌شود. 

برای ساخت این نوع لوله‌ها از فولاد نرم استفاده شده و در جهت افزایش مقاومت آن‌ها در یک وان پر از روی ذوب‌شده غوطه‌ور خواهند شد. به این عمل، گالوانیزاسیون گفته می‌شود. البته باید توجه داشت که لوله‌های گالوانیزه فولادی در برابر اسید مقاومت کمتری نسبت به لوله‌های گالوانیزه آهنی دارند.

کاربرد لوله‌های گالوانیزه:

1. مهم‌ترین لوله‌های گالوانیزه در سیستم‌های تهویه مطبوع است.

2. قابل استفاده در سیستم‌های آبیاری مزارع و زمین‌های کشاورزی

3. قابل استفاده در ساخت تصفیه‌خانه‌ها

4. قابل استفاده در ساخت سیستم‌های آبرسانی ساختمان‌ها

• لوله‌های مانیسمان
  لوله مانیسمان همان لوله‌های بدون درز و جوش‌خوردگی هستند. این لوله‌های از مطمئن‌ترین و قابل اعتمادترین لوله‌ها برای انتقال مواد در صنعت به حساب می‌آیند. به طور کلی لوله مانیسمان به دو دسته لوله‌های مانیسمان رده 40 و لوله‌های مانیسمان رده 80 تقسیم‌بندی می‌شوند. 
• رده‌ها نشان‌دهنده میزان ضخامت لول‌ها است. لوله‌های مانیسمان رده 40 از نظر وزن، قیمت، انتقال مواد، استحکام و مقاومت با لوله‌های مانیسمان رده 80 متفاوت است. این دو نوع لوله از نظر قطر خارجی شبیه به هم بوده ولی قطر داخلی آن‌ها کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند.
•  لوله‌های مانیسمان رده 80 کاملاً ضخیم‌تر و مقاوم‌تر از رده 40 می‌باشند. همچنین لوله‌های رده 80 برای دما و فشارهای بسیار بالا کاربرد بیشتری دارند.

کاربرد لوله‌های مانیسمان:

1. قابل استفاده برای انتقال نفت و گاز

2. قابل استفاده در صنایع پالایشگاهی و کارخانه‌جات پتروشیمی

3. قابل استفاده برای تولید مبدل‌های حرارتی و گرمایی

4. قابل استفاده برای عایق کردن کابل‌های فشار قوی برق

 

• لوله‌های مبلی
  این نوع لوله‌ها با نام لوله روغنی نیز شناخته می‌شوند. لوله‌های سبک یا مبلی از ورق‌های روغنی یا همان ورق نورد سرد ساخته شده و در بازار عرضه می‌شوند. ورق‌های روغنی، بسیار نازک هستند و ضخامت آن‌ها چیزی در حدود 4/0 میلی‌متر تا 5/1 میلی‌متر است. 
• روش نورد سرد باعث سبک‌تر شدن لوله و افزایش مقاومت آن نیز می‌شود. همچنین لوله روغنی به نسبت لوله‌های فولادی وزن سبک‌تری دارند. این نوع لوله‌ها جزو پرکاربردترین و پرفروش‌ترین ابزار و محصولات در صنعت لوله‌ و پروفیل هستند. 
• ویژگی‌های زیادی از جمله مقاومت، جوش‌پذیری، فرم‌پذیری بالا در لوله‌های مبلی موجب می‌شود تا در صنایع مختلفی از جمله صنعت ساخت مبلمان، خودروسازی، لوازم خانگی و دوچرخه‌سازی کاربرد داشته باشد. در ادامه مقاله لوله چیست و چه کاربردی دارد؟، به دیگر مشخصات لوله مبلی و کاربردهای‌ آن پرداخته می‌شود.

در کل لوله‌های مبلی در دو نوع، بدون درز و دارای درز جوش ممتد تولید می‌شوند. کاربرد این دو نوع لوله سبک با یکدیگر متفاوت است. لوله مبلی بدون درز از وزن کمتری برخوردار بوده و دیواره‌های نازک‌تری نیز دارد. لوله‌های مبلی دارای درز ممتد، خشک‌تر هستند و وزن بیشتری دارند. هچنین این لوله‌ها دارای ثبات بیشتری نیز هستند.

کاربرد لوله‌های مبلی:

1. قابل استفاده در ساخت انواع وسایل آشپزخانه

2. قابل استفاده در صنعت هواپیماسازی

3. قابل استفاده در صنعت اتومبیل سازی

4. قابل استفاده برای ساخت قطعاتی که با رطوبت زیاد درگیر هستند.

 

• لوله‌های جدار چاه
  با توجه به اسم این نوع لوله‌ها، مشخص است که برای جلوگیری از ریزش دیواره چاه‌ها استفاده می‌شوند و همچنین نوع انتخابی آن‌ها تأثیر زیادی در میزان آب خروجی از چاه دارد. بر اساس شیارهای موجود در بین این نوع لوله‌ها، کاربرد آن‌ها متفاوت خواهد بود.
•  از ویژگی‌های اصلی لوله‌های چدار چاه باید به طول عمر زیاد آن‌ها اشاره نمود. فضاهای بین لوله‌های جدار چاه، قوسی شکل بوده و به همین علت خاک توانایی مسدود کردن لوله را نخواهد داشت. علاوه بر این، فضاها می‌توانند به خروج بهتر آب نیز کمک کنند و از افت آب چاه جلوگیری کنند.

این لوله‌ها با توجه به کارکردشان، کاملاً در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی مقاوم بوده و از استحکام زیادی برخوردار هستند. همچنین وزن بسیار مطلوبی داشته و قیمت مناسبی نیز دارند. به طور کلی لوله‌های جدار چاه به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ لوله‌های جدار چاه فلزی، لوله‌های جدار چاه غیرفلزی و لوله‌های جدار چاه مشبک.

کاربرد لوله‌های جدار چاه:

1. مقاومت و ماندگاری بیشتر در مقابل دیگر انواع لوله‌های غیراستاندارد

2. کیفیت بالای آب خارج شده از چاه‌های دارای لوله‌های مناسب

3. خروجی یکدست آب و بدون افت فشار

 

• لوله‌های اسپیرال
  این نوع لوله‌ها، از ترکیبات مختلفی ساخته می‌شوند. این ترکیبات شامل فولاد، الیاف کربن و پلی اتیلن هستند. البته گاهی به سفارش مشتری، امکان ساخت لوله‌های اسپیرال با فولاد، برنج، مس، آلومینیوم و فولاد ضدزنگ با روکش وینیل نیز وجود دارد. 
• لوله‌های اسپیرال به شکل مارپیچ تولید شده و در ساخت آن‌ها از ورق‌های فلزی با ضخامت‌های متفاوت استفاده می‌شود. فضای داخلی این نوع لوله‌ها کاملاً صاف و یکدست بوده تا میزان اصطکاک در هنگام انتقال کاهش یابد ولی در سطح بیرونی لوله، یک درز جوش‌خورده وجود دارد.
•  برای تولید لوله‌های اسپیرال از غلتک‌هایی با درزهای حلزونی استفاده شده و ورق‌های فلزی به شکل لوله در می‌آیند. برای جوشکاری نیز از جوش‌های زیر پودری دوگانه استفاده خواهد شد.

 طول لوله اسپیرال در ایران بین 6 تا 12 متر است تا در هنگام حمل و نقل نیز مشکل خاصی به وجود نیاید. نشت هوا در این لوله‌ها بسیار کم بوده و همچنین هوای درون لوله قابل اندازه‌گیری نیز است. با توجه به مواد به کار رفته در ساخت این لوله‌ها، بسیار محکم هستند و در برابر ضربه و شکستگی مقاومت زیادی دارند. 

از دیگر ویژگی‌های مهم لوله‌های اسپیرال باید به قیمت مناسب این لوله‌ها به نسبت دیگر لوله‌های درزجوش اشاره کرد. در این قسمت از مقاله لوله چیست و چه کاربردی دارد؟، به کاربردهای لوله‌های اسپیرال اشاره می‌شود.

کاربرد لوله‌های اسپیرال:

1. قابل استفاده در صنعت انرژی حرارتی

2. قابل استفاده در انتقال آب و فاضلاب

3. قابل استفاده در صنایع شیمیایی

4. قابل استفاده در صنعت گرمایشی

5. قابل استفاده در صنعت برق

 

• لوله‌های داربستی
  یک نوع از لوله‌ها تفاوت بزرگی با سایر لوله‌ها دارند. لوله‌ها داربستی برای انتقال هیچ‌گونه ماده‌ای مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و به عنوان یک نگهدارنده محکم در سازه‌های ساختمانی کاربرد دارد. این نوع لوله‌ها انواع متنوعی داشته و در دو نوع درزدار و بدون درز در بازار موجود هستند. 
• لوله‌های داربستی بدون درز به نسبت درزدار از مقاومت و استحکام بیشتری برخوردار است. از مهم‌ترین نمونه‌های لوله‌های داربستی می‌توان به داربست مثلثی، داربست چکش ستاره، داربست پایه‌دار و داربست معلق اشاره کرد. موارد استفاده از لوله‌های داربستی متنوع است و اغلب در پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شود.

کاربرد لوله‌های داربستی:

1. به عنوان تکیه‌گاه کارگران مشغول به کار استفاده شده

2. برای نگهداری و ساخت ساختمان و انواع پل‌ها کاربرد دارد.

 

• لوله‌های مسی
  لوله‌های مسی جزو زیرمجموعه‌های لوله‌های استیل هستند. فلز مس از ویژگی‌های زیادی نظیر انعطاف‌پذیری بالا، رسانایی حرارتی و الکتریکی زیاد برخوردار است. رنگ فلز به رنگ قرمز نزدیک است. لوله‌های مسی بر اساس فرآیند تولید آن‌ها، انواع مختلفی دارند. 
• از گذشته تاکنون از این لوله برای سیستم آبرسانی خانه‌های استفاده می‌شده است. سه نوع از پرکاربردترین لوله‌های مسی که شامل نوع K، نوع L و نوع M می‌شوند در ساخت‌ و‌ سازهای مسکونی و تجاری کاربرد دارند. در واقع این تقسیم‌بندی بر اساس سایز لوله‌ها است.

کاربرد لوله‌های مسی:

1. قابل استفاده در سیستم آب خانگی

2. قابل استفاده در سیستم آبپاش‌های آتش‌نشانی

3. قابل استفاده برای انتقال سیالات سنگین

4. قابل استفاده در سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی

 

 

جمع‌بندی لوله چیست و چه کاربردی دارد

لوله‌ها ابزاری برای انتقال سیالات هستند. البته از این ابزار برای کاربردهای دیگری نیز استفاده می‌شود. لوله‌ها همچنین انواع مختلفی دارند که هرکدام بر اساس جنس و فرآیند ساختشان، کاربرد متفاوتی خواهد داشت. در این مقاله به طور کامل به سوال «لوله چیست و چه کاربردی دارد؟» پاسخ داده شده است.

 البته باید توجه داشت که لوله و تیوب به جای یکدیگر استفاده نشوند زیرا که علاوه بر کاربرد متفاوت، جنس آن‌ها نیز گوناگون است. درواقع تیوب‌ها با قطر خارجی و لوله‌ها با قطر اسمی خود اندازه‌گیری می‌شوند. با ما تماس بگیرید.

 

مقالات پیشنهادی :

اهمیت صادرات در روابط بین المللی

ناودانی چیست و چه کاربردی دارد؟

پیج اینستاگرام ما: navard.mohammad@